ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΘΕΑ ΙΔΟΥ... ΙΔΟΥ...

6/12: Παρμενίδης. Είναι ακόμη το Ον «άναρχον και άπαυστον» διότι δι’ αυτό δεν υπάρχει ούτε αρχή ούτε τέλος, δεν υπόκειται εις κίνησιν, διότι κείται πάντοτε μέσα εις τον εαυτόν του. Δεν υπάρχει ως προς αυτό ουδεμία στέρησης. Δεν υφίσταται την διάσταση των χρονικών διαστάσεων του παρελθόντος και του μέλλοντος. Υπάρχει ως συνεχής παρουσία. Δεν διετέλεσε ποτέ εις την κατάσταση του παρελθόντος, διότι υπάρχει ως απολύτως αντιμετωπιζόμενον παρόν, υφιστάμενον εξ’ ολοκλήρου σε αδιάσπαστη ενότητα.

Περί αυτού δύναται κάποιος να ειπεί μόνον ότι είναι, όχι ότι ήταν ή θα είναι. Θεωρώντας υπό την προοπτική αυτή το Ον ο Ελεάτης φιλόσοφος, περιέχεται εις οξυτάτην αντίθεσιν προς τους Ίωνες φιλοσόφους, οι οποίοι έθετον πρόβλημα περί της γενέσεως των όντων. Ο Παρμενίδης διδάσκει ότι γένεση δεν υπάρχει. Αν δεχθώμεν γένεση, δεχόμεθα ότι ένα Ον παράγεται εκ του μη Όντος. Αλλά τούτο κατά την άποψη του είναι όλως απαράδεκτο. Εις την θέσιν λοιπόν εις την οποίαν ετοποθέτουν οι Ίωνες την ποικιλίαν της γενέσεως, ο Παρμενίδης τοποθετεί το αναλλοιώτως υφιστάμενον Ον. (Θα λέγαμε ότι το πεδίο ερεύνης του Παρμενίδη περί του Όντως Όντος είναι διαφορετικό και υπεράνω του πεδίου ερεύνης των Ιώνων φιλοσόφων, γι’ αυτό και μπορούμε να δεχθούμε ότι δεν υπάρχει αντίφαση μεταξύ τους). Το νόημα των διδασκαλιών του Παρμενίδη είναι ότι δυνάμεθα δια της νοήσεως, υπερβαίνοντες την υποκειμενικότητα, να αντιληφθώμεν τον σταθερόν οντολογικόν πυρήνα, να εισδύσωμεν εις το οντολογικόν του Όντος νόημα.

Για την απλοϊκή αισθητηριακή αντίληψη, η διαφορετικότητα των πραγμάτων χάρη στην οποία αυτά παρουσιάζονται πολλά και πολλαπλά, συνίστανται στον διαχωρισμό τους με την παρέμβαση του κενού χώρου. Κάθε κίνηση συνίσταται στην μετατώπιση που υφίσταται το «πλήρες» μέσα στο «κενό». Επομένως αν δεν υπάρχει κενό τότε ούτε η πολλαπλότητα ούτε η κίνηση είναι πραγματικές.

Ο Παρμενίδης μας εκθέτει και ένα άλλο είδος έρευνας στον κόσμο της εμπειρικής γνώσης και πραγματικότητας, της δοξασίας(δόγμα). Ενώ στην οδό της αληθείας, της αληθινής πραγματικότητας, οι προτάσεις μπορεί να είναι απολύτως αληθείς ή απολύτως ψευδείς, οι προτάσεις για τα δεδομένα της εμπειρίας δεν είναι ποτέ απολύτως αληθείς ή ψευδείς αλλά «γνώμες» που προϋποθέτουν την αναγνώρηση της πολλαπλότητας και της μεταβλητότητας και υπόκεινται σε κριτική, διόρθωση ή αναίρεση.

Κατά τον Russell η ιστορική σημασία του Παρμενίδη έγκειται στο γεγονός ότι επινόησε ένα είδος μεταφυσικής απόδειξης που από υπό τη μία ή την άλλα μορφή απαντά στους περισσοτέρους μεταφυσικούς μέχρι και τον Hegel. Λένε συνήθως πως ο Παρμενίδης εφηύρε τη λογική, αλλά αυτό που πραγματικά εφηύρε ήταν η μεταφυσική βασισμένη στη λογική.

Πολύ σπουδαίες είναι και οι γνωσιολογικές αρχές, τις οποίες εισάγει πρώτος ο Ελεάτης σοφός. Η κυριωτέρα εξ όλων είναι εκείνη ή οποία εκφράζεται δια της προτάσεως: «Το γαρ αυτό νοείν έστι τε και είναι». Δηλαδή αυτό που νοούμε υπάρχει και ταυτίζεται με το υπάρχον το νοητό. Εκείνο που δεν έχει ύπαρξη δεν δύναται να νοηθεί και να γνωσθεί. Την αληθή έννοια της ανωτέρω ρήσης διασαφηνίζει και το παρακάτω απόσπασμα.

«ταυτόν δ’ εστίν νοείν τε και ούνεκεν έστι νόημα, Ου γαρ άνευ του εόντος, εν ω πεφατισμένον εστίν Ευρήσεις το νοείν, ουδέν γαρ (ή) εστίν ή έσται Άλλο πάρεξ του εόντος

Είναι έν και το αυτό το νοείν με εκείνο που είναι αίτιον ή υποκείμενο της νοήσεως, διότι δεν μπορείς να βρεις το νοείν άνευ του όντος, στο οποίο τούτο εκφράζεται. Διότι ουδέν ή υπάρχει ή θα υπάρχει άλλο πλην του όντος.

Ο Παρμενίδης δηλαδή, δέχεται ότι η νόησις έχει την δύναμιν να αποκαλύψει το υπάρχον Ον. Δια των νοητικών ενεργειών είναι δυνατόν να αντιληφθώμεν το οντολογικώς υπάρχον. Αλλ’ ο Παρμενίδης δεν εξισώνει το νοείν με την διανοητική σκέψιν. Η ύπαρξις παύει να θεωρείται ως κάτι το αυτονόητον, γίνεται απόρροια ή οποία επιζητεί μία λύσιν. Έτσι χριστιανική αντίληψη περί υπάρξεως αναμφισβήτητου μη κατανοητής πραγματικότητας από οντολογικής απόψεως, τίθεται υπό αμφισβήτηση και αναίρεση.