ΘΑΛΗΣ Ο ΜΗΛΙΣΙΟΣ. ΜΕΡΟΣ 1.

Βακχείου του Απολλωνιαδίτου

Θαλής ο Μηλίσιος ο πρώτος από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας κατά τον Πλάτωνα (Πρωταγόρας 343a). Ο Καντ αποκάλεσε τον Θαλή αρχηγέτη της επιστημονικής και γνησίας φιλοσοφικής θεώρησης του κόσμου. Κατά τον πατέρα της κυματομηχανικής Ervin Schröndinger βραβείο Νομπέλ τα σύγχρονα αξιώματα της επιστήμης είναι τρία και έχουν ελληνική καταγωγή. Το πρώτο από αυτά λέει: Ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι η υπόθεση ότι η εξέλιξη των φυσικών φαινομένων είναι κατανοήσιμη. Πρόκειται για την μη πνευματιστική, μη δογματική, μη δεισιδαιμονική, μη μαγική στάση απέναντι στα πράγματα. Αυτή αποδίδεται στον Θαλή.

Ο Θαλής γεννήθηκε στη Μήλιτο το -624 και πέθανε το -546. Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει ότι: Ο Θαλής όπως αναφέρουν ο Ηρόδοτος, Δούρις και Δημόκριτος ήταν υιός του Εξαμύου (όνομα που ομοιάζει καρικό) και της Κλεοβουλίνης (όνομα ελληνικό) απόγονος του Θηλέα που κατά την άποψή τους ήταν φοίνικας από πολύ ευγενική γενιά και κατάγονταν από τον Κάδμο και τον Αγήνορα της Βοιωτίας. Πολιτογραφήθηκε στη Μίλητο όταν ήρθε μαζί με τον Νείλεο που εξορίσθηκε από την Φοινίκη. Όμως όπως λένε οι πιο πολλοί, ήταν βέρος Μιλήσιος και μάλιστα από λαμπρή γενιά.

Ο Ηρόδοτος στο Ι 170 αναφέρει ότι είναι φοίνικας στη καταγωγή εσφαλμένα λόγω του καρικού ονόματος του πατέρα του και ανεξακρίβωτων πληροφοριών χωρίς καμιά άλλη αιτιολόγηση ενώ στο Ι 146 αναφέρει ότι οι πρόγονοι του Θαλή ήταν στην πραγματικότητα Μινύες και Καδμείοι από τον Ορχομενό, και παρακάτω αναφέρει ότι οι φαινομενικά γνησιότερες ιωνικές οικογένειες είχαν καρικό αίμα λόγω επιμειξίας με γυναίκες της Καρίας. Δηλαδή ενδεχομένως υπήρξε κάποιος πρόγονος του Θαλή φοίνικας, στη πραγματικότητα ήταν Καδμείος από τον Ορχομενό της Βοιωτίας. Ο Ηρόδοτος σε πολλά σημεία του, εκτός του ότι δεν είναι αντικειμενικός και αμερόληπτος, λειτούργησε και σαν δούρειος ίππος κατά του Ελληνισμού για την προώθηση της συνηθισμένης θεωρίας για την ανατολική προέλευση της επιστήμης που θα αναλύσουμε στο μέλλον. Και άλλοι συγγραφείς που αναφέρονται στην καταγωγή του Θαλή τις πληροφορίες τις παίρνουν από τον Ηρόδοτο του οποίου η μειωμένη εγκυρότητα έχει διατυπωθεί από πολλούς. Ο ίδιος ο Θαλής θεωρεί τον εαυτό του ευτυχή διότι ήταν Έλληνας και ως Έλληνας ελάμβανε μέρος στα πολιτικά δρώμενα της Ιωνίας.

Έγραψε έργα: Περί τροπής, Περί ισημερίας, Περί των αστρολογουμένων, για τα σκαληνά τρίγωνα και τη γραμμική θεωρία. Πολλά γνωμικά αποδίδονται σ’ αυτόν μεταξύ των οποίων το «γνώθι σ’ αυτόν» και το «Μηδέν άγαν». Οι ανακαλύψεις του, καθαρά επιστημονικές αναφέρονται στη γεωμετρία την αστρονομία, την φυσική και την μηχανική. Μέγα τεχνικό έργο είναι η εκτροπή του ποταμού Άλυος με διώρυγα. Ανακάλυψε τον ηλεκτρισμό παρατηρώντας το ήλεκτρο όταν τρίβεται που αποκτά την ιδιότητα να έλκει ελαφρά σώματα εκ του οποίου πήρε και την ονομασία.

Αναφέρεται ότι ο Θαλής για τις ανακαλύψεις του πήρε στοιχεία επιστημονικά από άλλες χώρες όπως Περσία, Ασσυρία και Αίγυπτο, αυτό όμως έστω και αν είναι αληθές δεν μειώνει το μέγεθος των ανακαλύψεών του ούτε ότι τις γνώριζαν οι υποτιθέμενοι δάσκαλοί του. Στην Αίγυπτο παρουσία του Φαραώ και Ιερέων της Αιγύπτου μέτρησε το ύψος των πυραμίδων με μέθοδο που αγνοούσαν οι Αιγύπτιοι το γνωστό θεώρημά του των αναλογιών (όπως αγνοούσαν και το Πυθαγόρειο θεώρημα) με σύγκριση του ύψους και του μήκους των σκιών των πυραμίδων και της σκιάς μήκους ίσης με το μήκος της ράβδους του. Με το ίδιο θεώρημα μετρούσε τα μήκη των πλοίων και άλλων αντικειμένων από μακριά. Απέδειξε ότι η διάμετρος διαιρεί τον κύκλο σε δύο ίσα μέρη, σε ισοσκελές τρίγωνο οι παρά την βάση γωνίες είναι ίσες, οι κατά κορυφή γωνίες είναι ίσες, η εγγεγραμμένη σε ημικύκλιο γωνία είναι ίση με μία ορθή, την κατασκευή τριγώνου από την μια του πλευρά και τις προσκείμενες γωνίες.

Υπήρξε ο πρώτος ευρωπαίος που προέβλεψε έκλειψη του ηλίου στις 28 Μαΐου του -585 αν ληφθεί υπόψη ότι οι Βαβυλώνιοι ποτέ δεν προέβλεψαν έκλειψη και διατύπωσε την υπόθεση ότι ορισμένα άστρα είναι όμοια με τη γη τα γεώδη και άλλα όμοια με τον ήλιο τα έμπυρα. Προέβλεψε τα ηλιοστάσια και ανακάλυψε ότι οι τέσσερις εποχές του έτους δεν είναι ισόχρονες. Υπολόγισε την σχέση της διαμέτρου ηλίου και σελήνης σε σχέση με τις τροχιές τους. Προσδιόρισε τις τέσσερες εποχές του έτους και ότι το έτος αποτελείται από τριακόσιες εξήντα πέντε ημέρες.

Το σύμπαν έλεγε ότι είναι έμψυχο και γεμάτο θεούς. Το παλαιότερο από τα όντα είναι ο θεός γιατί είναι αγέννητος. Το πιο μεγάλο είναι ο χώρος γιατί χωράει τα πάντα. Το πιο γρήγορο είναι ο νους γιατί τρέχει παντού (Σύγχρονές θεωρίες λένε ότι η σκέψη του ανθρώπου έχει ταχύτητα απείρως μεγαλύτερη της ταχύτητας του φωτός). Το πιο ισχυρό είναι η ανάγκη γιατί τα νικάει όλα. Το πιο σοφό ο χρόνος γιατί τα βρίσκει όλα. Ο θάνατος δεν διαφέρει σε τίποτα από τη ζωή. Θεϊκό είναι αυτό που δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος. Η ψυχή είναι αθάνατη. Τα άψυχα έχουν ψυχή καταλήγοντας στο συμπέρασμα αυτό από τους φυσικούς μαγνήτες και το ήλεκτρο.

Ο Θαλής λέει πως οι αναμείξεις των στοιχείων είναι ενώσεις που προκύπτουν με αλλοίωση (Σήμερα λέμε οι ενώσεις παράγονται με αντιδράσεις ουσιών), πως ο κόσμος είναι ένας, διαίρεσε την ουράνιο σφαίρα σε πέντε ζώνες την αρκτική την θερινή τροπική την ισημερινή την χειμερινή τροπική την ανταρκτική και τον λοξό ζωδιακό και την θέση της Μικρής Άρκτου και την σημασία της στην ναυσιπλοΐα. Η σελήνη φωτίζεται από τον ήλιο. Όλα είναι γεμάτα θεούς εννοώντας ότι ο κόσμος είναι κατά κάποιο τρόπο ζωντανός και έμψυχος. Η ψυχή προκαλεί κίνηση. Η ψυχή είναι από την φύση της αεικίνητη ή αυτοκινούμενη. Ο νους του κόσμου είναι ο θεός και πως το σύμπαν είναι έμψυχο και γεμάτο δαίμονες και ότι και το πρώτο στοιχείο είναι, το υγρό και το διαπερνάει κάποια θεϊκή δύναμη που το κινεί. Και αυτά μόνον από ότι διασώθηκε σποραδικά.

Ο Θαλής ήταν φορέας του θεωρητικού ελληνικού πνεύματος, το οποίο δεν αρκείται στην διαπίστωση και διαμνημόνευση των δεδομένων, των γεγονότων και των φαινομένων, αλλά επιζητεί και τη θεωρητική εξήγηση και αιτιολόγηση τους. Η κοσμοϊστορική σημασία, την οποία έχει δια την ανάπτυξη του παγκόσμιου επιστημονικού και φιλοσοφικού πνεύματος ο Θαλής, συνίσταται στο ότι ανυψώνεται υπεράνω του τυφλού εμπειρισμού και οδηγείται στη θεωρητική έρευνα της αιτίας, και θέτει το πρώτο αξίωμα επί του οποίου στηρίζεται η ευρωπαϊκή φιλοσοφία και επιστήμη.

Πρώτη αιτία και απαρχή των όντων θεώρησε το ύδωρ, το οποίο φαίνεται ότι δεν είναι το χημικό ύδωρ καθόσον το ύδωρ του Θαλή έχει μέσα του ζωή, είναι έμψυχο. Κατά τον Αριστοτέλη η πρώτη αρχή είναι αυτό από το οποίο αποτελούνται όλα, το πρώτο από το οποίο γίνονται και το τελευταίο στο οποίο διαλύονται. Η ουσία της μένει πάντα σταθερή και μόνον οι ιδιότητές της μεταβάλλονται, είναι το βασικό στοιχείο και η απαρχή των όντων. Γι’ αυτό τίποτα δεν γεννιέται και τίποτα δεν χάνεται. Έτσι αντιλαμβάνεται και ο Θαλής το ύδωρ. Το ύδωρ στην προκειμένη περίπτωση συνυφαίνεται με την ζωή, την ψυχή, δηλαδή με την δύναμη εκείνη που κινεί, μορφοποιεί και δίνει ζωή στην ύλη. Η έννοια της φύσης, όπως νοείται τώρα για πρώτη φορά, ενέχει μέσα της τόσο την ύλη όσο και τη ζωή. Αυτή ακριβώς είναι η σημασία του φύεσθαι και της ψυχής. Αυτή η ζωοποιός δύναμη μέσα στην ύλη συνδεδεμένη και συνυφασμένη με αυτήν έκανε τον Θαλή να θεωρήσει τα πάντα γεμάτα από θεούς. Σ’ αυτήν την δύναμη της ατομικής και συμπαντικής ψυχής συνδεδεμένες σε ένα ενιαίο έλογο σύνολο οδηγείται σήμερα η επιστήμη και θα αναφερθούμε διεξοδικότερα προσεχώς σ’ αυτό. Με τον Θαλή η γνώση δεν αποβλέπει άμεσα στην ικανοποίηση πρακτικών αναγκών, αλλά γίνεται αυτοσκοπός, για την θεωρητική της αξία, έχει ενότητα και καθολικότητα. Η μέγιστη σημασία της έγκειται στο ότι ανάγει όλα τα πράγματα σε μια ενιαία αρχή, σε ένα πρώτο στοιχείο το ζωηφόρο ύδωρ με μία επιστημονική μεθοδολογία που αποδεικτικά οδηγεί από δεδομένες αιτίες έστω και ελλιπείς για την εποχή του Θαλή σε ένα αιτιατό συμπέρασμα.

Θαλής ο Μηλίσιος ο πατέρας όλων των επιστημών.